Urodził się 27 kwietnia 1939 roku w Rabie Wyżnej jako syn Stanisława i Zofii z domu Bielarczyk.. Po ukończeniu szkoły podstawowej rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu. Tam w 1957 roku zdał maturę. Po złożeniu egzaminu dojrzałości wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie gdzie rozpoczął sześcioletnie przygotowanie do kapłaństwa. W 1963 roku został wyświęcony na kapłana. Święceń udzielił mu ówczesny wikariusz kapitulny bp. Karol Wojtyła. Po święceniach dwa lata pracował w parafii Przemienienia Pańskiego w Makowie Podhalańskim. W 1965 roku został skierowany na dalsze studia z liturgiki i w 1967 roku uzyskał tytuł licencjata. W między czasie skierowano go do pracy w Kurii Metropolitalnej na stanowisko kapelana Metropolity Krakowskiego. Funkcję tę pełnił do 16 października 1978 roku – do czasu wyboru Karola Wojtyły na papieża. W 1981 roku obronił  na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie dysertację doktorską na temat Kult Św. Stanisława Biskupa w Krakowie do Soboru Trydenckiego” którą napisał pod kierunkiem ks. prof. Wacława Schenka. W latach 1966 – 1978 był wykładowcą liturgiki w Wyższym Instytucie Katechetycznym w Krakowie i redaktorem Notyficationes pisma wewnętrznego kurii metropolitalnej oraz członkiem i sekretarzem Archidiecezjalnej Komisji Liturgicznej. Brał udział w przygotowaniu obchodów Roku Świętego 1974 – 1975, a także w pracach Synodu Duszpasterskiego Archidiecezji Krakowskiej w Komisji Głównej do spraw Kultu Bożego i w zespole redakcyjnym Ceremoniału diecezjalnego i Podręcznika parafialnego. W latach 1978 – 2005 pełnił funkcję osobistego sekretarza Ojca Świętego Jana Pawła II. W tym okresie w 1995 roku zamianowano go kanonikiem Kapituły Metropolitalnej we Lwowie a w 1997 roku Kanonikiem Kapituły Metropolitalnej w Krakowie. 19 marca 1998 roku przyjął z rak Ojca Świętego Jana Pawła II sakrę biskupią i został biskupem tytularnym San Leone i drugim prefektem Domu Papieskiego. Do godności Arcybiskupa został podniesiony w 2003 roku. 3 czerwca 2005 roku, po śmierci Jana Pawła II, przyjął z rąk Benedykta XVI nominację na Arcybiskupa Metropolitę Krakowskiego. Posługę swą rozpoczął ingresem do katedry 26. 08. 2005. W marcu 2006 roku Benedykt XVI podniósł go do godności kardynalskiej. W tym samym roku Episkopat Polski wybrał go na przewodniczącego Komisji Duchowieństwa, w 2007 roku został Członkiem Rady Stałej Episkopatu a w 2008 roku został członkiem Papieskiej Rady do Spraw Świeckich. W tym samym roku  był Ojcem Synodalnym na XII Zwyczajnym Zebraniu Plenarnym Synodu Biskupów w Rzymie. Od 2011 roku jest członkiem Papieskiej Rady do spraw Duszpasterstwa Służby Zdrowia i Kongregacji do spraw Wychowania Katolickiego. 8 grudnia 2016 roku Papież Franciszek przyjął Jego rezygnację z funkcji Metropolity Krakowskiego i mianował go Administratorem Apostolskim Archidiecezji Krakowskiej. Funkcję tę pełnił do dnia 28 stycznia 2017 roku.

Za Swojego 12 letniego pontyfikatu stał się inicjatorem budowy Centrum Jana Pawła II Nie lękajcie się i promotorem Jego kultu. Był autorem lub współautorem wielu książek i wspomnień o Janie Pawle II Intensywnie dbał o Jego proces  kanonizacyjny, który zakończył się wyniesieniem Go do chwały ołtarzy 27. 04. 2014 roku.  Gościł w Krakowie dwóch Papieży: Benedykta XVI i Franciszka. Był inicjatorem i organizatorem 31 Światowych Dni Młodzieży, które po raz pierwszy miały miejsce w Krakowie.