Przed nami ostatnie dni karnawału. Za kilka dni rozpocznie się Wielki Post. Czym są wspomniane ostatki i jak świętują je wierzący? To kilka propozycji.
5 marca, w Środę Popielcową rozpocznie się Wielki Post, który jest czasem przygotowania do Świąt Zmartwychwstania Pańskiego. Chociaż okres pomiędzy Świętami Bożego Narodzenia a Wielkim Postem w kalendarzu liturgicznym nazywany jest zwykłym, często mówi się o nim też jako o karnawale, czyli czasie spotkań i zabawy.
W polskiej tradycji ostatni tydzień karnawału zwany jest ostatkami. Rozpoczynają się one w Tłusty Czwartek i trwają do wtorku przed Środą Popielcową. W przeszłości obchodzono je jeszcze huczniej niż współcześnie. Jednym z popularnych zwyczajów było „śkubacki”, czyli wydarzenie, podczas którego przez dwa tygodnie przed ostatkami wyskubywano gęsie pióra, odwiedzając przy tym kolejnych sąsiadów. Dzień przed Popielcem wszyscy zbierali się u ostatniego gospodarza. Piekli „bukty z masłem” i urządzali wspólną ucztę. Każdy przynosił do jedzenia coś od siebie, a wieczór kończyła zabawa, do której zapraszano wiejskich muzyków.
Był to także ważny moment dla młodych, którzy szukali drugiej połówki. Podczas wspólnych wieczorów obserwowano, kto komu „wpadł w oko”. Jeśli chłopiec interesował się jakąś dziewczyną, to swat organizował spotkania rodzin i ustalano warunki zamążpójścia. Dla wielu istotne było bowiem, by nie wejść w okres postu jako panna czy kawaler. W niektórych regionach Polski istniał zwyczaj tzw. kłody popielcowej. Młodych ludzi, którzy jeszcze się nie byli w związku małżeńskim, zaprzęgano do drewnianej kłody i kazano przeciągnąć ją przez całą wieś. Na Kujawach i w Wielkopolsce praktykowano zwyczaj „podkoziołka”. Panny wrzucały pieniądze na talerz z figurką koziołka w nadziei na szybkie zamążpójście.
W Małopolsce natomiast popularnym obrzędem był tzw. „bachusek”. Polegał on na przebraniu chłopca w słomiany strój lub stworzeniu słomianej kukły. Symbolizowała ona karnawałowe szaleństwo.
Ostatnim akcentem zabaw ostatkowych było ścinanie tzw. „Mięsopusta” we wtorek przed Środą Popielcową. W różnych regionach Polski wyglądało to nieco inaczej. W Krakowie na przykład „ścinano” słomianą kukłę. Potem z menu znikało mięso.
Ostatni posiłek karnawałowy, tzw. „podkurek”, był już skromniejszy. Składał się głównie ze śledzia, nabiału i pieczywa, stanowiąc tym samym zapowiedź wstrzemięźliwości Wielkiego Postu.
Na obchodzenie ostatków składa się kilka elementów. Pierwszym z nich jest Tłusty Czwartek, od którego się one rozpoczynają.
Swoje korzenie ma w pogaństwie, gdzie łączył się ze świętowaniem końca zimy i początku wiosny. Zwyczaj jedzenia słodkich pączków w Polsce pojawił się około XVI w. Wyglądały jednak one nieco inaczej niż obecnie, w środku miały bowiem ukryty mały orzeszek lub migdał. Ten, kto trafił na taki szczęśliwy pączek, miał cieszyć się dostatkiem, szczęściem i powodzeniem.
Dzisiaj pączki mogą być nie tylko smaczne, ale również nieść pomoc. Nie tylko w Tłusty Czwartek. Fundacja Kapucyni i Misje po raz kolejny organizuje akcję „Wyślij pączka do Afryki”. Darowizny w postaci wirtualnych pączków przekazywane są na ciepły posiłek dla dzieci w Republice Środkowoafrykańskiej oraz ich edukację i wsparcie. Pomóc można także, kupując – już niewirtualne – wypieki w cukierniach i szkołach, które włączają się w akcję. Więcej informacji i mapę cukierni można znaleźć na stronie: https://paczek.kapucyni.pl/.
Inicjatywę związaną z pączkami i zbiórką pieniędzy organizuje również wiele wspólnot oazowych. W najbliższą niedzielę wspólnota z parafii Wszystkich Świętych w Babicach weźmie udział w akcji „Pączek dla Afryki”. Po każdej Mszy św. będą rozprowadzać własnoręcznie przygotowane pączki. Kiermasz połączony będzie z głoszeniem świadectw przez animatorów z Diakonii Misyjnej Ruchu Światło-Życie Archidiecezji Krakowskiej. Złożone ofiary pomogą wesprzeć młodzież w Afryce, która dzięki temu wsparciu będzie mogła kupić przybory szkolne czy podręczniki. Środki zostaną też przekazane wspólnocie oazowej, działającej w Afryce.
Ostatki to także czas spotkań i zabaw karnawałowych. Organizuje je wiele wspólnot. Pomysły na przygotowanie są różne, tak samo jak motywy przewodnie czy przebrania. Ważne jest to, żeby spędzić czas razem. Jedną z takich zabaw był zorganizowany przez Instytut Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II w Krakowie oraz Sanktuarium św. Jana Pawła II na krakowskich Białych Morzach bal karnawałowy dla rodzin. Odbył się w ubiegłą niedzielę i zgromadził wielu chętnych, którzy w kolorowych strojach bawili się i brali udział w różnych konkursach.
Poszczególne wspólnoty i duszpasterstwa także organizowały swoje bale, podczas których jej członkowie mogli wspólnie się pobawić i jeszcze bardziej zacieśnić więzi. Wśród nich jest np. Oaza w Mogilanach, która po raz kolejny organizuje BBC, czyli „Bal Bożego Człowieka”.
Innym rodzajem inicjatywy, która jest dobrym sposobem na zabawę przed Wielkim Postem, może być też kabaret. Takie wydarzenie, w ramach obchodów jubileuszu 60-lecia istnienia, organizuje Dominikańskie Duszpasterstwo Akademickie „Beczka”. „Jedna czwarta”, bo taki tytuł towarzyszy inicjatywie, to wieczór, podczas którego grupa „Kabaret Gałczyński” zaprezentuje program inspirowany twórczością Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Będzie on wzbogacony także o utwory mistrzów polskiej piosenki literackiej oraz autorskie skecze i kompozycje, które zostały przygotowane specjalnie na tę okazję. Wydarzenie odbędzie się 1 marca o godz. 17.00 w Piwnicach pod Kolegium na ul. Stolarskiej. Wstęp jest wolny, a więcej informacji o wydarzeniu znaleźć na stronie, poświęconej obchodom jubileuszu krakowskiej „Beczki” oraz w wydarzeniu na Facebooku.
Choć ostatki kojarzą się głównie z zabawą, można wykorzystać ten czas również jako okazję do przygotowania się do Wielkiego Postu. Jest to dobra okazja, aby podjąć konkretne postanowienia, mające pomóc w dobrym przeżywaniu tego czasu. Ważne jest to, aby nie było ono podejmowane jedynie na dany okres liturgiczny, a pomagało w przemianie cały czas. Trzeba też sobie wyznaczyć jego konkretne ramy. Wszystko po to, aby można było rzeczywiście przygotować swoje serce na Wielkanoc.
Nie można zapomnieć również o znanej trójce — post, modlitwa i jałmużna. Ważne, by w tym czasie przygotowania zastanowić się nad tym, jak wygląda realizacja tych kwestii w codziennym życiu i co można zrobić, aby częściej kierowały podejmowanymi każdego dnia działaniami.
Więcej o tym, jak przygotować się do Wielkiego Postu, przeczytać można w artykule na naszej stronie.