Tradycja Liturgii stacyjnej zrodziła się w Rzymie. Przez kilka pierwszych wieków chrześcijaństwa biskup Rzymu nie miał „swojego” kościoła. Katedra biskupa Rzymu została wybudowana dopiero po roku 313 poza terenami zamieszkiwanymi przez chrześcijan. Papież nawiedzał rzymskie kościoły tytularne, by sprawować w nich uroczystą Eucharystię, w której uczestniczyli przedstawiciele wszystkich siedmiu regionów kościelnych Rzymu. Przybycie biskupa Rzymu do lokalnej wspólnoty nadawało Eucharystii szczególnie uroczysty charakter. Drugie „źródło” świątyń stacyjnych to kościoły związane z kultem świętych – szczególnie męczenników.
Liturgiczne „wędrowanie” papieża po rzymskich kościołach nie ograniczało się jedynie do okresu Wielkiego Postu, lecz trwało cały rok obejmując najważniejsze święta i okresy liturgiczne. Tradycja wielkopostnych kościołów stacyjnych była kultywowana w Rzymie aż do początków XIV wieku. Przywrócono ją tam w roku 1979. Liturgię tę podjęło z czasem wiele innych stolic biskupich. Za sprawą abp. Marka Jędraszewskiego, jako ówczesnego metropolity, zaczęto ją sprawować w Łodzi w 2013 r. Obejmując Archidiecezję Krakowską abp Jędraszewski wprowadził ją także pod Wawelem.
Kościołem stacyjnym pierwszego piątku Wielkiego Postu jest bazylika świętych Jana i Pawła na Celiusie. Patronami świątyni są święci Jan i Paweł – rodzeni bracia, rzymscy arystokraci, którzy ponieśli śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską w IV wieku – są wymieniani w pierwszej modlitwie eucharystycznej. Bazylika została wzniesiona w miejscu silnie związanym ze świętymi – to tu stał ich dom, w którym ponieśli śmierć męczeńską i zostali pogrzebani. Miejsce pochówku świętych braci przyciągało wiernych, przeobrażając je w sanktuarium. Już od roku 595 znane było jako kościół św. Jana i Pawła.
Rzymskiemu kościołowi stacyjnemu pierwszego piątku Wielkiego Postu w Krakowie odpowiada kościół św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża. Został zbudowany w latach 1720-1730. Znajduje się w nim figura Maryi z Dzieciątkiem, pochodząca z drugiej połowy czternastego stulecia, a w ołtarzu głównym obraz przedstawiający św. Teresę. Od drugiej połowy XVIII w. kościół należy do karmelitanek bosych.
Duchowość Liturgii stacyjnej koncentruje się wokół trzech elementów. Pierwszy to pokutny charakter celebracji, dzięki któremu można głębiej przeżyć Wielki Post. Uczestnicy „dnia stacyjnego” słuchają Słowa Bożego, trwają na modlitwie, podejmują post, a w czasie celebracji Eucharystii składają ofiarę na potrzebujących. Ci, którzy pielgrzymują do kolejnych kościołów, przebywają również duchową drogę, która zbliża ich do głębszego przeżycia Paschy Pana. Drugim celem jest ukazanie miasta jako „przestrzeni świętej”, bo wierni gromadzą się na liturgii pokutnej w każdej jego dzielnicy. Trzeci aspekt to przybycie biskupa do wspólnoty. Biskup umacnia uczestników Eucharystii w gorliwym podejmowaniu modlitwy, postu, i jałmużny, a jego obecność jest znakiem jedności Kościoła.