Tradycja Liturgii stacyjnej zrodziła się w Rzymie. Przez kilka pierwszych wieków chrześcijaństwa biskup Rzymu nie miał „swojego” kościoła. Katedra biskupa Rzymu została wybudowana dopiero po roku 313 poza terenami zamieszkiwanymi przez chrześcijan. Papież nawiedzał rzymskie kościoły tytularne, by sprawować w nich uroczystą Eucharystię, w której uczestniczyli przedstawiciele wszystkich siedmiu regionów kościelnych Rzymu. Przybycie biskupa Rzymu do lokalnej wspólnoty nadawało Eucharystii szczególnie uroczysty charakter. Drugie „źródło” świątyń stacyjnych to kościoły związane z kultem świętych – szczególnie męczenników.
Liturgiczne „wędrowanie” papieża po rzymskich kościołach nie ograniczało się jedynie do okresu Wielkiego Postu, lecz trwało cały rok obejmując najważniejsze święta i okresy liturgiczne. Tradycja wielkopostnych kościołów stacyjnych była kultywowana w Rzymie aż do początków XIV wieku. Przywrócono ją tam w roku 1979. Liturgię tę podjęło z czasem wiele innych stolic biskupich. Za sprawą abp. Marka Jędraszewskiego, jako ówczesnego metropolity, zaczęto ją sprawować w Łodzi w 2013 r. Obejmując Archidiecezję Krakowską abp Jędraszewski wprowadził ją także pod Wawelem.
Kościołem stacyjnym w piątek V tygodnia Wielkiego Postu jest bazylika św. Szczepana (San Stefano Rotondo), która została wybudowana na wzgórzu Celio na początku piątego stulecia. Kazania głosił w niej święty papież, Grzegorz Wielki. Wieki później, papież Grzegorz XIII powierzył kościół pieczy jezuitów, a na ich zlecenie Niccolo Circignani wykonał na ścianach dwadzieścia cztery ogromne freski przedstawiające sceny męczeństwa, począwszy od ukrzyżowania Chrystusa i ukamienowania Szczepana, a skończywszy na śmierci chrześcijan za czasów panowania poszczególnych rzymskich cesarzy.
Rzymskiemu kościołowi stacyjnemu z piątku V tygodnia Wielkiego Postu w Krakowie odpowiada kościół św. Brata Alberta, w którym znajduje się obraz „Ecce Homo” namalowany przez Adama Chmielowskiego, św. Brata Alberta. Jan Paweł II przedstawił postać świętego w swojej sztuce teatralnej „Brat naszego Boga”. Od 1998 r. kościół nosi miano Sanktuarium św. Brata Alberta, a Siostry Albertynki opiekują się grobem rodziców Jana Pawła II na Rakowicach.
Duchowość Liturgii stacyjnej koncentruje się wokół trzech elementów. Pierwszy to pokutny charakter celebracji, dzięki któremu można głębiej przeżyć Wielki Post. Uczestnicy „dnia stacyjnego” słuchają Słowa Bożego, trwają na modlitwie, podejmują post, a w czasie celebracji Eucharystii składają ofiarę na potrzebujących. Ci, którzy pielgrzymują do kolejnych kościołów, przebywają również duchową drogę, która zbliża ich do głębszego przeżycia Paschy Pana. Drugim celem jest ukazanie miasta jako „przestrzeni świętej”, bo wierni gromadzą się na liturgii pokutnej w każdej jego dzielnicy. Trzeci aspekt to przybycie biskupa do wspólnoty. Biskup umacnia uczestników Eucharystii w gorliwym podejmowaniu modlitwy, postu, i jałmużny, a jego obecność jest znakiem jedności Kościoła.