Zmarł Jan Rybarski - wybitny krakowski chórmistrz, organista i kompozytor, dyrygent Mieszanego Chóru Mariańskiego. Miał 77 lat.
Jan Rybarski, ur. 7 czerwca 1941 r. w Czernichowie w Beskidzie Żywieckim. Był dyrygentem, chórmistrzem, organistą, pedagogiem, czasem kompozytorem i organizatorem życia muzycznego. Absolwent Salezjańskiej Średniej Szkoły Muzycznej Organistów w Przemyślu i Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie, wydziału Wychowania Muzycznego. Na wczesnym etapie był uczniem legendarnego ks. Idziego Ogiermanna Mańskiego. Później studiował dyrygenturę u prof. Józefa Radwana, a pracę dyplomową z zakresu chóralistyki przygotowywał pod kierunkiem prof. Jerzego Kurcza. Od 1968 r. był dyrygentem i kierownikiem artystycznym, organistą, akompaniatorem Chóru Mariańskiego, nadto przyjacielem i opiekunem młodzieży, będąc kontynuatorem dyrekcji chóru założonego ok. 1930 r. przy Parafii NMP z Lourdes w Krakowie (prowadzonej przez Księży Misjonarzy), reaktywowanego przez ks. Floriana Pieczarę w 1950 r. Chór Mariański do dzisiaj zachował siedzibę przy Parafii NMP z Lourdes i kontynuuje tradycje i działalność chóru założonego w latach 30.
W 2001 r. uzyskał kwalifikacje l-go stopnia w dyscyplinie artystycznej prowadzenia zespołów wokalno-instrumentalnych w Akademii Muzycznej w Krakowie, uzyskując tytuł doktora sztuki. Był także pedagogiem i wykładowcą w Papieskiej Akademii Teologicznej. Przez wiele lat prowadził naukę zasad muzyki, historii muzyki i zajęcia ze śpiewu gregoriańskiego w krakowskich seminariach (u księży Karmelitów Bosych oraz w Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy na Stradomiu). Przez prawie 10 lat piastował stanowisko dyrektora artystycznego i konsultanta z zakresu chóralistyki przy Polskim Związku Chórów i Orkiestr w Krakowie. Pełnił funkcje jurora na festiwalach i konkursach chóralnych i orkiestrowych. Bierze czynny udział w życiu muzycznym miasta Krakowa, uczestnicząc z chórem w najważniejszych uroczystościach religijnych i świeckich. Współpracował również przez wielu lat w komisjach do spraw muzyki sakralnej w Archidiecezji Krakowskiej. Wielokrotnie uhonorowany i nagradzany za swoją pełną poświęceń, pasji i oddania działalność. Kilkakrotnie otrzymał dyplomy i wyróżnienia dla najlepszego dyrygenta. Wraz z Chórem Mariańskim brał udział w licznych konkursach chóralnych, festiwalach w kraju i za granicą, koncertował w wielu miastach w kraju i na świecie, zdobywając uznanie i odnosząc znaczące sukcesy.
W repertuarze Chóru Mariańskiego Jana Rybarskiego znajduje się wiele kompozycji chóralnych w różnych stylach od średniowiecza – od „Bogurodzicy” – po czasy współczesne wielkich kompozytorów takich, jak J. S. Bach, W. A. Mozart, G. Verdi, A. Bruckner. Wiele utworów religijnych i świeckich kompozytorów polskich: M. Zieleńskiego, K. Kurpińskiego, S. Moniuszki, F. Nowowiejskiego, B. Rizziego, ks. J. Ogiermana Mańskiego, A. Nikodemowicza, W. Kilara, A. Koszewskiego, R. Twardowskiego, H. M. Góreckiego, K. Pendereckiego, P. Łukaszewskiego, M. Jasińskiego oraz utwory L. Delgado, F. Peters, F. Poulenca, S. Rachmaninowa, K. Jenkinsa. Sporo miejsca w repertuarze Chóru Mariańskiego zajmują utwory kompozytorów o znaczeniu lokalnym, utrzymujące się również w programach innych chórów, takich jak A. Chlondowski, T. Flasza, ks. W. Lewkowicz, ks. J. O. Mański, czy S. Profic i in., a także najróżniejsze opracowania pieśni historycznych, religijnych (np. Do serca Twego,Pani świata) patriotycznych i ludowych wielu narodów. Imponująca lista kilkuset utworów, które przez pół wieku znajdowały się w repertuarze Chóru Mariańskiego i nadal znajdują opublikowana jest w Złotej Księdze Jubileuszowej pt. „Barwy Chóru Mariańskiego”. Jan Rybarski podejmuje również opracowania i aranżacje utworów na chór, ,,Boże miłości’’ opr. przez Jana Rybarskiego do mel.ks.Wojciecha Kałamarza do słów ks.Wiesława Hudka wydana przez PWM, wśród jego własnych kompozycji znajduje się, m.in. „Fantazja organowa” (wydana w Polskim Wydawnictwie Muzycznym w Krakowie). Szczególnym zainteresowaniem dyrygenta cieszą się utwory krakowskiego kompozytora Juliusza Łuciuka (zwłaszcza do poezji Karola Wojtyły i papieża Jana Pawła II), a także Józefa Świdra. Chór Mariański pod dyrekcją Jana Rybarskiego uświetniał jubileusze tych kompozytorów, przedstawiając ich koncerty monograficzne. Ten szeroki repertuar Chór Mariański prezentuje w bardzo różnych okolicznościach od liturgii mszalnych z udziałem papieży, podczas wielu innych uroczystości religijnych, aż do manifestacji państwowych, miejskich i lokalnych.
W 1996 r. Jan Rybarski został powołany na stanowisko Dyrektora Artystycznego Polskiego Związku Chórów i Orkiestr w Krakowie. Krakowska Kuria Metropolitarna powierzyła mu kierownictwo muzyczne organizacji śpiewów liturgicznych podczas pielgrzymki Jana Pawła II. Prowadzony przez niego chór śpiewał podczas wszystkich wizyt Ojca Świętego do Polski. W 1997 r. brał udział w specjalnym koncercie dla Jana Pawła II w Sali Klementyńskiej w Watykanie, wykonując “Sonet słowiański”, utwór chóralny Juliusza Łuciuka, skomponowany do poezji Karola Wojtyły. W 2002 r. uczestniczył wraz z chórem we Mszy św. w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach, gdzie powierzono mu przygotowanie oprawy liturgicznej. Z kolei w maju 2006 r. jego chór był jednym z współwykonawców śpiewów liturgicznych podczas Mszy św. sprawowanej przez Ojca Świętego Benedykta XVI na Krakowskich Błoniach.
Od wielu lat Chór Mariański propaguje muzykę chóralną poza granicami kraju, występując z koncertami w niezliczonych miastach, m.in.: w Nowym Jorku, Paryżu, Wersalu, Marsylii, Nicei, Lyonie, Brukseli, Wiedniu, Schwarzach, Salzburgu, Zagrzebiu, Splicie, Rzymie, Turynie, Urbanii, Oslo, Moss, Bergen, Rangerar, Amsterdamie, Pampelunie, San Sebastian, Stuttgardzie, Norymberdze, Berlinie, Ansbach, Hamburgu, Monachium, Koblencji, Frankfurcie nad Menem, Pradze, Koszycach, Bratysławie, Ihlawie, Budapeszcie, Łucku, Lwowie, Mościskach, Drohobyczu (koncert przygotowany przez ukraińskiego muzykologa prof. Włodymyra Hrabowskiego), Kamieńcu Podolskim, Mohylewie (podróż przez Białoruś z zaprzyjaźnionym kompozytorem Eugeniuszem Popławskim), w Katyniu i Wilnie, na cmentarzu na ,,Na Rosie’’, Nowogródku, na grobie sióstr, które oddały życie za 180- ciu cywilów i śpiewajaąc utwór J.Łuciuka ,,Błogosławione męczenniczki,, i w wielu, wielu innych jeszcze Baronowicze, Świteż. Śpiewał w licznych wspaniałych świątyniach i salach koncertowych w Europie, a także pod gołym niebem, np. na Placu św. Piotra w Rzymie, na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu, na cmentarzu Łyczakowskim ,W Loreto, ,,Monte Cassino’’ przy grobie wielkiego francuskiego kompozytora Oliviera Messiaena w Saint-Théoffray k/Grenoble (którego znany utwór „O Sacrum convivium” chór ma w swoim repertuarze).Na festiwalu w Ihlawie w Czechach, gdzie chór był gościem honorowym, koło domu Gustava Mahlera światowej sławy wielkiego kompozytora, Pan prezes Związku Kompozytorów Polskich dr.h.c. Jerzy Stankiewicz i Jan Rybarski zasadzili drzewko, w Iglawie? Dał setki koncertów, którym towarzyszyło wiele emocji, przeżyć artystycznych i patriotycznych, na których obecne były tłumy publiczności różnych narodowości. Chór Mariański cieszy się stałym uznaniem i szacunkiem, podnosząc ciągle kwalifikacje oraz aspiracje artystyczne.
Chór Mariański koncertował również w Ambasadzie RP w Wiedniu i w Konsulacie RP w Brukseli, w obecności pana ambasadora Leszka Kułakowskiego. Dał niezapomniany koncert w Konsulacie RP w Nowym Jorku. Był w kościele w Berlinie-Zelendorfie i odwiedzał Bundestag, a także pływał kanałami i Szprewą wokół Berlina. A w Paryżu po Sekwanie pływał statkiem podczas rejsu ufundowanego przez żonę Prezydenta Francji Jacques’a Chiraca. Śpiewał dla Pana Prezydenta Kaczarowskiego i jego Małżonki u sióstr zakonnych Szarytek przy ul. Warszawskiej w Krakowie. Chór wielokrotnie brał udział w konkursach i festiwalach, odbierając Grand Prix i odnosząc nie banalne sukcesy, zyskując uznanie w postaci nagród i wyróżnień, m. in: w Gorycji, Pradze, Koszycach, Loreto, Mohylewie, Legnicy, Międzyzdrojach, Strumieniu, Katowicach, Warszawie, Myślenicach, Niepołomicach, w Międzynarodowym Konkursie Chóralnym ,,Cracovia Cantans” oraz w Krakowskim Festiwalu Adwentowo-Bożonarodzeniowym.
W tournée artystycznych Chóru Mariańskiego biorą czasem udział także osoby towarzyszące, jak dyrektor Stanisław Dziedzic (Urząd Miasta Krakowa), Michał Sapeta (Małopolski Urząd Marszałkowski) czy Jerzy Stankiewicz, muzykolog i prezes zarządu Oddziału Krakowskiego Związku Kompozytorów Polskich, który wielokrotnie również prowadził, zapowiadał i komentował koncerty chóru (np. w Bazylice Mariackiej w Krakowie, czy na koncercie w Nicei podczas europejskiego tournée Chóru Mariańskiego przez Niemcy, Francję, Włochy, Watykan i Austrię w 2005 r.).
Dyrygent Jan Rybarski podejmował wielokrotnie pracę poza granicami naszego kraju. W 1975 roku, w czasie jednej z pierwszych wielkich pielgrzymek do Rzymu z Prymasem Polski Stefanem Wyszyńskim i ówczesnym kardynałem Karolem Wojtyłą, pełnił rolę organisty w kościołach m.in. w Asyżu, Monte Cassino, w Kościele Polskim św. Stanisława i w kościele św. Stefana w Rzymie. W latach 1986/87 i 1989 r. był również organistą w kościołach w Nowym Jorku: św. Stanisława Męczenika na Manhattanie, św. Stanisława Kostki i św.Cyryla Metodego w dzielnicy Greenpoint (Brooklyn). Wraz z chórem uczestniczył w uroczystościach związanych z 100. rocznicą pobytu księży Zmartwychwstańców na Kahlenbergu w Wiedniu z udziałem przedstawicieli rządu i episkopatu. Uświetnił śpiewem w Budapeszcie przed katedrą św. Stefana uroczystości związanym ze świętem narodowym Węgier. W 2001 roku powierzona mu została misja dyrygenta i organisty podczas obchodów Dni Generała Pułaskiego w Nowym Jorku, gdzie pod jego kierownictwem chór występował w katedrze św. Patryka oraz w przemarszu 5-tą Aleją podczas „Parady Pułaskiego”. Chór Mariański dwukrotnie brał udział w „Paradzie Pułaskiego”koncertując w kościołach Nowego Jorku.
Niezapomnianym przeżyciem były występy zespołu w obecności Ojca Świętego Jana Pawła II w czasie liturgii pielgrzymkowych w Polsce oraz na Placu św. Piotra w Rzymie, a także w Sali Klementyńskiej oraz w pałacu i ogrodach w Castel Gandolfo. Chór śpiewał także w momentach ogromnej wagi takich, jak konsekracja przez Jana Pawła II Bazyliki Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Łagiewnikach, czy odwiedzenie Cmentarza Polskich Oficerów w Katyniu. Dla zespołu niezwykłe znaczenie mają też koncerty niepodległościowe w Dniu Święta Niepodległości 11 Listopada oraz koncerty kolędowe, a także wiele innych: występy z cyklu ,,Muzyka Sacra” organizowana przez Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Krakowie oraz koncerty w Bazylice św. Krzyża w Warszawie, koncerty ,,Życie zawsze zwycięża’’ w Filharmonii Krakowskiej. Wymienić też należy ważny koncert z muzyką do filmów Jerzego Stuhra, wspólnie z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Katowicach pod dyrekcją Andrzeja Korzeniowskiego , z utworami Abla Korzeniowskiego, krakowskiego kompozytora działającego w Kalifornii, w programie Festiwalu Muzyki Filmowej w Katowicach w 2013 roku. A także parokrotny udział chóru w Międzynarodowych Dniach Muzyki Kompozytorów Krakowskich, w Mszach św. inaugurujących festiwal w Bazylice Mariackiej, czy koncert specjalny w 5. rocznicę „Odejścia Ojca Świętego do domu Ojca swego” w Bazylice w Wadowicach w 2010 r. W Teatrze im. Juliusza Słowackiego chór, występował w sztuce reżyserowanej przez Katarzynę Ostrowską.
Przez wiele lat Jan Rybarski współpracował z dyrygentami zza granicy (m.in. chórów europejskich i amerykańskich), prowadząc i organizując wspólne koncerty (m.in. w Domu Polskim w Paryżu, w ambasadzie w Wiedniu, w konsulacie w Brukseli, w konsulacie w Nowym Jorku, w Radiu Watykańskim). Współpracował z wieloma osobowościami artystycznymi, takimi jak profesorowie: Józef Bok, Stanisław Krukowski, Józef Radwan, Jerzy Kurcz, Bronisława Wietrzny, Jean-Claude Guerinot (Lyon), czy Bronisław Pacan (Lwów). Występował z Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej (wykonując „Misa Tango’’ Luisa Bacalova, współczesnego kompozytora argentyńskiego z udziałem połączonych chórow: francuskim „Le Philharmonia de Lyon” i Chórem Basków) oraz z „Młodą Filharmonią” pod dyrekcją Tomasza Chmiela, Orkiestrą Szkoły Muzycznej prowadzonej przez Piotra Sułkowskiego. Występował m.in. z takimi artystami, jak Katarzyna Oleś-Blacha, Ryszard Morka, Marcin Wolak, Olga Rusin, Tomasz Jarosz, Magda Niedbała, Alicja Ciesielczuk; a także z aktorami Jerzym Zelnikiem i Lidią Bogacz oraz Eweliną Saszenko, litewska piosenkarką.
Pod dyrekcją Jana Rybarskiego Chór Mariański nagrał sześć płyt CD, wśród których jest płyta z udziałem chóru w Mszy Papieskiej na Błoniach w 2006 r., nagranie „Koncertu Jubileuszowego 1950-2000” chóru w Filharmonii Krakowskiej w 2010 r., płyta pt. „Maryja Królowa” z repertuarem maryjnym oraz mistrzowsko śpiewane kolędy przez Chór Mariański. Trzy płyty bardzo lubiane, cenione . Szereg płyt Niepodległościowych promocyjnych powstało z pomocą telewizji Trwam, z muzyką Józefa Świdra, Łuliusza z pomocą Macieja Wojciechowskiego, sponsora i wielkiego przyjaciela wspierającego chór we wszystkich działaniach i również uczestnika wypraw koncertowych głównie na Ukrainę (Dolina) i Białoruś.
Chór Mariański 6 sierpnia 2015 r. dostąpił zaszczytu występu w Archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie na inauguracji prezydentury Andrzeja Dudy. Reprezentacyjny chararakter miał też koncert kolędowy w Hotelu Shearaton Kraków z udziałem Katarzyny Oleś-Blachy, gwiazdy Opery Krakowskiej. 30 stycznia 2016 roku w siedzibie chóru w kościele NMP z Lourdes odbył się koncert kolędowy Chóru Mariańskiego wraz z goszczącym w Krakowie Chórem Katedry Łacińskiej ze Lwowa, na którym obecny był Pan Prezydent Rzeczpospolitej z Małżonką i Rodzicami.
Jan Rybarski był jedną z najwybitniejszych postaci i zajmuje miejsce specjalne w dzisiejszej chóralistyce polskiej. W opinii osób, będących w bliskim kontakcie i współpracy z Maestro Rybarskim, był on osobą obdarzoną prawdziwą charyzmą, bez której zapewne nie powiodłoby się w takim wymiarze żadne muzyczne przedsięwzięcie. Był nie tylko wspaniałym wirtuozem gry na organach oraz pedagogiem młodzieży, z którą nawiązuje żywy kontakt, ale również znakomitym organizatorem i kierownikiem artystycznym chórów. Jego dynamizm i zaangażowanie, a jednocześnie wytrwałość, cierpliwość i pracowitość to cechy, które składały się na sukces całego zespołu.
Szczególnie podkreślić trzeba zaangażowanie w pracę z chórzystami własnego chóru, traktowanymi indywidualnie, osoba po osobie. Dyrygent doskonale potrafił wyszukiwać odpowiednie głosy do zespołu chóralnego, zjednać sobie przychylność wykonawców i zaszczepiać w nich entuzjazm i pasję muzyczną. Dzięki szerokiej wiedzy, doświadczeniach i umiejętności z dziedziny emisji głosu byl w stanie ukształtować chórzystę na śpiewaka o wysokim poziomie artystycznym. Jako opiekun artystyczny nigdy się nie zrażał, a w każdym, kto chciał śpiewać pokładał nadzieje. Dopingował i motywował członków zespołu do intensywnej, żmudnej i owocnej pracy. Był dla chórzystów silnym i niezłomnym filarem, w którym wszyscy znajdowali oparcie. Pierwszy cieszył się z sukcesów i osiągnięć swoich chórzystów. Dyrektor sprzyjał również „życiu rodzinnemu” chórzystów, na co wskazuje zawiązanie kilkanastu „małżeństw chórowych” i niezliczone ilości chrztów, i innych uroczystości rodzinnych, które zawsze chór uświetniał.
Interpretacje utworów chóralnych Jana Rybarskiego nosiły cechy indywidualne. Kształtowanie frazy muzycznej wynikało zawsze ze zrozumienia rozwoju muzycznego, wskazanego przez rozwój ekspresji, dynamiki, artykulacji wokalnej oraz wyrazu muzycznego. Interpretacja muzyczna Rybarskiego była bardzo plastyczna i „muzykalna”, fraza giętka, śpiewna i wyraziście zarysowana, dyrygent starał się dotknąć esencji muzyki w wykonywanym utworze. Takim własnym subiektywnym stylem pracy z zespołem chóralnym, a zarazem bardzo sugestywnym podejściem do muzyki, Jan Rybarski uzyskiwał kreacje muzyczne dalekie od akademickiego, „skostniałego” odczytania utworu chóralnego. Taką postawą dyrygent porywał zarówno swoich wykonawców, jak i publiczność zgromadzoną na koncertach, z którą nawiązywał zawsze od pierwszej chwili znakomity i obustronny kontakt. Koncerty Jana Rybarskiego z Chórem Mariańskim należały do niezapomnianych wydarzeń muzycznych.
Opracował dr.h.c.Jerzy Stankiewicz prezes Zwiazki Kompozytorów Polskich (2016)
Członek Honorowy Chóru Mariańskiego.